Гуҷари Панчам чӣ ном дорад? Гирифтани амиқ ба мусиқии классикии Ҳиндустон

Мусиқии классикии ҳиндӣ як системаи васеъ ва мураккаби оҳангҳо, ритмҳо ва эҳсосотест, ки ҳазорон солро дарбар мегирад. Дар доираи ин анъанаи ғанӣ рагаҳои мушаххас (чаҳорчӯби оҳангҳо) асоси асарҳои мусиқиро ташкил медиҳанд. Ҳар як рага хусусияти эмотсионалӣ, вақти иҷро ва қоидаҳои сохтории худро дорад. Дар байни рагаҳои сершумор, ки ҳам дар системаҳои мусиқии Ҳиндустонӣ (Ҳиндустони Шимолӣ) ва ҳам Карнатикӣ (Ҳиндустони Ҷанубӣ) мавҷуданд, мафҳуми Гуҷари Панчам ҷои махсусро ишғол мекунад, ки бо умқи амиқи эҳсосотӣ ва аҳамияти таърихии худ маълум аст.

Дар ин мақола мо мефаҳмем, ки Гуҷари Панчам чист, решаҳои таърихии он, хусусиятҳои мусиқии он ва нозукиҳои тафсири он дар мусиқии классикии Ҳиндустон. Мо инчунин дар бораи сабабҳои алоқаманд будани ин рага бо чунин хислатҳои амиқи эҳсосотӣ, тарозуи истифодашуда ва аҳамияти «Панчам» дар номи он меомӯзем.

Фаҳмидани Асосҳо: Рага чист?

Пеш аз он ки ба Гуҷари Панчам омӯзед, фаҳмидан лозим аст, ки рага дар мусиқии классикии Ҳиндустон чист. Рага маҷмӯи нотаҳои мусиқӣ мебошад, ки дар шакли мушаххас ҷойгир шудаанд, ки ҳар яки онҳо барои бедор кардани эҳсосоти махсус ё расас дар шунаванда пешбинӣ шудаанд. Рагаҳо бо қоидаҳои муайяне муайян карда мешаванд, ки болоравии (Arohana) ва фуруд омадани (Avarohana) нотаҳо, таъкидҳои мушаххаси нота ва кайфияти хоси (Бҳава) барои ифодаи онҳо мебошанд.

Рагаҳо на танҳо тарозуҳо ё услубҳо мебошанд, балки мавҷудоти зинда дар дасти иҷрокунандагон мебошанд, ки тавассути импровизатсия, ороиш ва нақшҳои ритмикӣ ба онҳо ҳаёт мебахшанд. Ҳар як рага инчунин бо вақти муайяни рӯз ё мавсим алоқаманд аст, ки бовар меравад, ки таъсири эмотсионалӣ ва рӯҳонии онро афзоиш медиҳад.

Гуҷари Тоди бар зидди Гуҷари Панчам: ошуфтагии умумӣ

Нуктаи асосии нофаҳмиҳо ҳангоми муҳокимаи Гуҷари Панчам ба миён меояд, зеро бисёриҳо онро бо рага бо номи Гуҷари Тоди омехта мекунанд. Гарчанде ки ҳарду рага як манзараи эҳсосии якхела доранд, Гуҷари Панчам ва Гуҷари Тоди шахсони алоҳида мебошанд.

Гуҷари Панчам як рагаи кӯҳна ва анъанавӣ аст, дар ҳоле ки Гуҷари Тоди, иловаи навтарин ба оилаи рагаҳои Тоди тааллуқ дорад. Муносибатҳои байни онҳо пеш аз ҳама дар кайфият ва пешравиҳои алоҳидаи оҳанг пайдо мешаванд, аммо сохтор ва истифодаи онҳо ба таври назаррас фарқ мекунанд. Гуҷари Панчам махсусан аз он сабаб беназир аст, ки он ба нотаи Панчам (панҷуми комил дар истилоҳи ғарбӣ) ва ассотсиатсияҳои таърихии он.

Панчам чӣ маъно дорад?

Дар мусиқии классикии Ҳиндустон истилоҳи Панчам ба нотаи панҷуми миқёси мусиқӣ (Sa, Re, Ga, Ma, Pa, Dha, Ni) дахл дорад. Дар назарияи мусиқии ғарбӣ Панчам ба нотаи Панҷуми комил монанд аст (фосилаи панҷ қадам аз нотаи реша. Панчам дар мусиқии ҳиндӣ аз сабаби сифати устуворкунанда ва ҳамсадо нота муҳим аст. Он ҳамчун лангари мусиқӣ хизмат мекунад, оҳангҳоро мувозинат мекунад ва ба Sa, нотаи тоникӣ ё решаӣ ҳалли ҳамоҳангӣ медиҳад.

Истифодаи Панчам дар номи рага умуман аҳамияти онро дар сохтори рага ифода мекунад. Дар мавриди Гуҷари Панчам ин ёддошт аҳамияти махсус пайдо карда, дар рӯҳия, хислат ва сохтори рага нақши муҳим мебозад.

Гужари Панчам чист?

Гуҷари Панчам як рагаи қадимӣ ва амиқ дар анъанаи классикии Ҳиндустон аст. Он бахше аз Кафи Таат аст, ки яке аз даҳ чаҳорчӯбаи асосӣ ё thaats дар мусиқии классикии Ҳиндистон аст. Кафи Таат ба таври умум рӯҳияи нарм, ошиқона ва баъзан меланхоликиро бедор мекунад ва Гуҷари Панчам бо табиати амиқи интроспективии худ дар ин манзараи эҳсосотӣ мувофиқат мекунад.

Хусусияти муайянкунандаи рага ин истифодаи нотаи Панчам (Па) мебошад, ки бо номаш нишон дода шудааст. Рага мулоҳизакор, ҷиддӣ аст ва аксар вақт ҳисси садоқат ё орзуи оромро ба вуҷуд меорад. Ҳарчанд мисли баъзе рагаҳои дигар он қадар маъмул иҷро намешаванд, Гуҷари Панчам дар канони мусиқии Ҳиндистонӣ мавқеи эҳтиромона дорад.

Решаҳои таърихӣ ва эволютсия

Таърихи Гуҷари Панчам ба анъанаи Дхрупад, ки яке аз қадимтарин шаклҳои боқимондаи мусиқии классикии Ҳиндустон аст, ғарқ шудааст. Дхрупад ба тарҷумаҳои мулоҳизакорӣ ва сусти рагаҳо, аксар вақт дар ситоиши худоён ё баёни афкори фалсафӣ тамаркуз мекунад. Дар ин замина, Гуҷари Панчам ҳамчун воситаи инъикоси рӯҳонӣ ва ифодаи амиқи эҳсосот истифода шудааст.

Рага дар матнҳои гуногуни қадим зикр шудааст ва дар тӯли садсолаҳо аз анъанаҳои шифоҳии Ғаранҳо (наслҳои мусиқӣ) гузаштааст. Он аз ҷониби баъзе судҳои шоҳона, махсусан дар давраи Муғулҳо, вақте ки мусиқии классикии Ҳиндустон таҳти сарпарастии шоҳона рушд мекард, маъқул буд.

Номи рага метавонад аз истилоҳи Гуҷарат, минтақае, ки рага эҳтимол аз он сарчашма гирифтааст, гирифта шавад. Таърихан, Гуҷарот як маркази бузурги санъат, аз ҷумла мусиқӣ ва thi будs raga шояд ба номи минтақае дода шудааст, ки ба афзоиши он мусоидат кардааст.

Манзараи эҳсосии Гуҷари Панчам

Яке аз хусусиятҳои муайянкунандаи Гуҷари Панчам табиати амиқ эҳсосотӣ ва андешамандии он аст. Рага аксар вақт бо эҳсоси орзу, вафодорӣ ва ғаму ғуссаи ором ва сазовор алоқаманд аст. Он одатан дар давоми шаб иҷро карда мешавад, вақте ки рагаҳои интроспективӣ ва мулоҳиза самараноктаранд.

Ин рага ҳамчун дорои сифати упасана (парастиш) тавсиф шудааст, ки онро барои контекстҳои динӣ мувофиқ мекунад. Бо вуҷуди ин, умқи эмотсионалии он инчунин онро дӯстдоштаи намоишҳои соло мегардонад, ки дар он рассом метавонад манзараи азими кайфияти онро кашф кунад.

Гарчанде ки бисёре аз рагаҳо шодӣ, ҷашн ё ошиқона изҳори назар мекунанд, Гуҷари Панчам бештар эҳтиёткор, бобинӣ ва ҷиддӣ аст. Он ғаму андӯҳи фоҷиавии рагаҳоро ба мисли Марва ё Шриро ба вуҷуд намеорад, балки пазириши оромонаи мураккабиҳои зиндагӣ ва ҷустуҷӯи ботинии сулҳро ба вуҷуд меорад.

Хусусиятҳои мусиқии Гуҷари Панчам

Гуҷари Панчам ба Кафи Таат тааллуқ дорад, ки ҳам вариантҳои табиӣ ва ҳам ҳамвор (комал)и нотаҳои муайянро истифода мебарад. Ин ба рага оҳанги нарм ва аз ҷиҳати эмотсионалӣ мураккаб медиҳад, ки аз рагаҳои равшантари Билавал ё Хамаж Таатс фарқ мекунад.

• Арохана (Миқёси болораванда):Sa Re Ma Pa Dha Ni Sa
• Avarohana (Миқёси пастшаванда):Sa Ni Dha Pa Ma Re Sa

• Vadi (муҳимтарин ёддошт): Па (Панчам)
• Самвадӣ (дуюм ёддошти муҳимтарин):Ре (Ришаб)

Панчам (Па) маркази марказии ин рага мебошад, ки дар номи он инъикос ёфтааст. Рага таъсири мутақобилаи Панчам (Па) ва Ришаб (Ре)ро ба таври ҷиддӣ таъкид карда, фазои меланхолик ва оромиро эҷод мекунад.

Одатан, Гуҷари Панчам дар соатҳои бевактии шаб, махсусан аз соати 21:00 то нисфи шаб иҷро карда мешавад. Мисли бисёре аз рагаҳо, ки бо ин вақти рӯз алоқаманданд, он дорои сифати мулоҳизакорӣ ва мулоҳизакорӣ буда, онро барои муҳити ором ва инъикоскунанда мувофиқ мекунад.

Нақши ороиш (Аланкарҳо) ва импровизатсия

Ҷанбаи муҳими ҳама гуна намоиши рага ин истифодаи ороиш ё аланкарҳо мебошад. Дар Гуҷари Панчам ороишҳо аксар вақт нозук ва суст сурат мегиранд, ки ба табиати интроспективии рага мувофиқанд. Ҳунармандон маъмулан як услуби ҳамвор ва равони импровизатсияро бо номи меенд (план дар байни нотаҳо) ва инчунин гамаки суст (усулҳои ба вибрато монанд) барои баланд бардоштани рӯҳияи рага истифода мебаранд.

Аз сабаби хусусияти медитативии рага, он доираи васеи импровизатсияро пешкаш мекунад ва ба рассом имкон медиҳад, ки умқи эҳсосии худро дар тӯли тӯлонӣ ва бесаросема кашф кунад. Ҳунармандӣ дар он аст, ки тадриҷан ифшо кардани моҳияти рага, бо истифода аз омезиши оҳанг, ритм ва хомӯшӣ барои ба вуҷуд овардани таъсири эҳсосии дилхоҳ.

Гуҷари Панчам дар контексти муосир

Дар замони муосир, Гуҷари Панчам дар консертҳо камтар иҷро мешавад, аммо он то ҳол барои дӯстдорони мусиқии классикии Ҳиндустон ҷои махсусро ишғол мекунад. Табиати амиқ эҳсосотӣ ва мулоҳизакоронаи он онро барои намоишҳои ҷиддӣ ва инъикоскунанда, махсусан дар анъанаҳои Дхрупад ва Хайёл мувофиқтар мекунад.

Гарчанде ки рага дар мусиқии классикии сабук ё мусиқии филм он қадар маъмул набошад ҳам, он як қисми муҳими анъанаи классикӣ боқӣ мемонад, бахусус барои онҳое, ки мехоҳанд ҷанбаҳои амиқтар ва рӯҳонии мусиқии ҳиндиро кашф кунанд.

Бунёди назариявии Гуҷари Панчам

Мусиқии классикии ҳиндӣ дар чаҳорчӯбаи назариявии хеле таҳияшуда амал мекунад, ки чӣ тавр сохтан, иҷро кардан ва фаҳмидани рагаҳоро танзим мекунад. Гуҷари Панчам мисли ҳама рагаҳо бар маҷмӯи қоидаву принсипҳои мушаххасе асос ёфтааст, ки сохтори оҳангӣ, мазмуни эҳсосотӣ ва вақти иҷрои онро муайян мекунанд. Ин қоидаҳо сахт нестанд, аммо онҳо чаҳорчӯберо фароҳам меоранд, ки дар он навозандагон метавонанд рагаро импровизатсия ва тафсир кунанд.

Дар мусиқии классикии Ҳиндустон ҳар як рага аз Таат гирифта шудааст, ки миқёси волидайн аст. Thaat ҳамчун маҷмӯи ҳафт ёддоштҳо хизмат мекунад, ки аз он рага сохта шудааст. Гуҷари Панчам аз Кафи Таат гирифта шудааст, ки яке аз даҳ таатҳои асосӣ дар системаи Ҳиндустон аст. Кафи Таат бо истифодаи ҳам нотаҳои табиӣ (Шудда) ва ҳамвор (Комал) хос буда, ба он сифатҳои нарм ва эҳсосотӣ медиҳад.

Ҳар як рага дорои сохтори мушаххаси болоравӣ ва коҳишёбанда аст, ки бо номи Ароҳана ва Авароҳана маъруф аст, ки чӣ тавр ба нотаҳо наздик шудан ва тартиб додани онҳоро муайян мекунад. Гуҷари Панчам мисли ҳама рагаҳо дорои Ароҳана ва Авароханаи беназир аст, ки ба он контури махсуси оҳангӣ медиҳад.

• Арохана (Ба боло):Са Ре Ма Па Дха Ни Са
• Avarohana (Фуруд):Са Ни Дха Па Ма Ре Са

Дар ҳар рага, қайдҳои муайян аз дигарон муҳимтар ҳисобида мешаванд. Ин қайдҳо, ки бо номи Вадианд ва Самвадӣ маъруфанд, дар ташаккули ифодаи эҳсосоти рага муҳиманд. Вади барҷастатарин ёддошт дар рага аст, дар ҳоле ки Самвадӣ дуввумин ёддошти барҷастатарин аст.

• Vadi (Эзоҳи аввал): Па (Панчам) Нотаи Панчам нуқтаи марказии Гуҷари Панчам мебошад, ки дар номи он инъикос ёфтааст. Па ҳамчун нуқтаи истироҳат ё няса хидмат мекунад, ки дар он ибораҳои оҳангӣ аксар вақт ҳал карда мешаванд.
• Самвади (Эзоҳи дуввум):Ре (Ришабҳ) – Ре ҳамчун мувозинат ба Па амал мекунад ва шиддатро эҷод мекунад, ки ҳангоми бозгашт ба Па ҳал мешавад.

Хусусияти муайянкунандаи мусиқии классикии ҳиндӣ истифодаи гамакасҳост, ки нотаҳоро оро медиҳанд ва ба рага умқи эҳсосӣ ва экспрессивиро мебахшанд. Дар Гуҷари Панчам, ба мисли дигар рагаҳо, гамакҳо барои берун кардани потенсиали эмотсионалии оҳанг муҳиманд.

Гамакаҳои маъмуле, ки дар ин рага истифода мешаванд, инҳоро дар бар мегиранд:

• Meend: Гузариш байни ду нота, ки аксар вақт барои эҷоди гузариши ҳамвор ва равон байни Ре ва Па ё Па ва Дха истифода мешавад.
• Кан: Нотаи пурфайз, ки пеш аз ё баъд аз ёддошти асосӣ буда, ламси нозуки ороишро илова мекунад.
• Гамак: Тағйирёбии босуръати байни ду нота, гарчанде ки дар Гуҷари Панчам барои нигоҳ доштани рӯҳияи ороми рага кам истифода мешавад.

Вақти рӯз ва Раса: Оҳанги эҳсосии Гуҷари Панчам

Дар анъанаи классикии Ҳиндустон, ҳар як рага бо вақти муайяни рӯз алоқаманд аст, ки ба сифатҳои эмотсионалӣ ва рӯҳии он мувофиқат мекунад. Гуҷари Панчам ба таври анъанавӣ шабона, махсусан дар соатҳои шаб (тақрибан аз соати 21:00 то нисфи шаб) иҷро карда мешавад. Ин вақти рӯз барои рагаҳои интроспективӣ ва мулоҳиза беҳтарин ҳисобида мешавад, зеро ақл бештар ба мулоҳизаҳои ором мутобиқ аст.

Мафҳуми Раса ё моҳияти эмотсионалӣ барои фаҳмидани Гуҷари Панчам низ муҳим аст. Ҳар як рага барои бедор кардани як Раса тарҳрезӣ шудааст ва Гуҷари Панчам бо Расаи Шанта (сулҳ) ва Бхакти (вафодорӣ) алоқаманд аст. Суръати оҳиста, андозагирии рага ва таъкиди он ба Панчам (Па) фазои орому мулоҳиза эҷод мекунад ва онро барои ифодаи ҳиссиёти садоқат, орзуи рӯҳонӣ ва оромии ботинӣ мувофиқ месозад.

Таҷрибаҳои иҷро: Гуҷари Панчам дар мусиқии вокалӣ ва инструменталӣ

Зебогии мусиқии классикии ҳиндӣ дар мутобиқшавии он дар услубҳои гуногуни иҷроиш аст. Гуҷари Панчам метавонад ҳам дар мусиқии вокалӣ ва ҳам дар мусиқии инструменталӣ иҷро карда шавад, ки ҳар яке барои тафсир ва баён имкониятҳои беназир фароҳам меорад.

Мусиқии вокалӣ дар анъанаи классикии Ҳиндустон ҷои махсусро ишғол мекунад, зеро овоз аз ҳама асбоби ифодакунанда ҳисобида мешавад, ки қодир аст доираи пурраи эмотсионалӣ ва маънавии рагаро интиқол диҳад. Дар иҷрои вокалии Гуҷари Панчам сароянда маъмулан як равиши суст ва қасданро пайгирӣ мекунад, ки аз анАлап оғоз мешавад муқаддимаи тӯлонӣ ва беандозае, ки дар он нотаҳои рага бидуни маҳдудиятҳои ритм омӯхта мешаванд.

Гарчанде ки мусиқии вокалӣ дар анъанаи классикии Ҳиндустон мавқеи махсус дорад, мусиқии инструменталӣ имкониятҳои беназири худро барои тарҷумаи Гуҷари Панчам пешниҳод мекунад. Асбобҳо ба монанди Ситар, Сарод, Вена ва Бансурӣ (найи бамбук) ба ин рага хеле мувофиқанд, зеро қобилияти онҳо барои нигоҳ доштани нотаҳо ва эҷоди хатҳои ҳамвор ва равон рӯҳияи интроспективӣ ва мулоҳизакории рагаро инъикос мекунад.

Гарчанде ки сохтори оҳангии Гуҷари Панчам дар шахсияти он марказӣ аст, ритм ҳам дар ташаккули иҷро нақши муҳим дорад. Дар мусиқии классикии ҳиндӣ ритмро як системаи Таал идора мекунад, ки ба як давраи мушаххаси ритмикӣ дахл дорад, ки чаҳорчӯбаи иҷроиро таъмин мекунад.

Дар Гуҷари Панчам, Таалҳои сусттар ба монанди Эктал (12 зарба), Ҷаптал (10 зарба) ва Теентаал (16 зарба) аксар вақт барои мукаммал кардани рӯҳияи интроспективӣ ва мулоҳизакории рага истифода мешаванд. Ин давраҳои ритмикӣ имкон медиҳанд, ки ибораҳои тӯлонӣ ва бесаросема ба навозанда барои омӯхтани умқи эҳсосии рага вақт ҷудо кунанд.

Яке аз ҷолибтарин ҷанбаҳои мусиқии классикии ҳиндӣ Ҷугалбандӣ аст дуэт байни ду навозанда, аксаран аз анъанаҳои гуногуни мусиқӣ ё навохтани асбобҳои гуногун. Дар намоиши Ҷугалбандӣ навозандагон ба муколамаи мусиқӣ машғул мешаванд, ки байни импровизатсияҳои якка ва таҳқиқоти муштараки рага иваз мешаванд.

Мероси Гуҷари Панчам дар мусиқии классикии Ҳиндустон

Дар тӯли таърих, Гуҷари Панчам дар репертуари бисёре аз навозандагони афсонавӣ як рагаи азиз буд, ки ҳар яки онҳо дар мероси ғании рага саҳм гузоштаанд. Аз судҳои Гуҷароти қадим то толорҳои консертии муосир, Гуҷари Панчам аз ҷониби баъзе аз бузургтарин рассомони классикии Ҳиндустон иҷро ва тафсир шудааст.анъана.

Хулоса

Гуҷари Панчам на танҳо як рага аст; ифодаи амиқи эҳсосот, маънавиёт ва таърихи фарҳанг аст. Гуҷари Панчам аз анъанаҳои ғании мусиқии классикии ҳиндӣ, бахусус сабкҳои Дхрупад ва Хайёл реша гирифта, равзанаи рӯҳи мусиқии ҳиндиро пешкаш мекунад. Хислатҳои мулоҳизакорӣ ва интроспективии он онро як рага месозад, ки ҳам иҷрогар ва ҳам шунавандаро ба саёҳати худшиносӣ ва инъикоси рӯҳонӣ даъват мекунад.

Мероси пойдори рага шаҳодати ҷолибияти абадии он аст, зеро навозандагон роҳҳои нави тафсир ва ифодаи умқи амиқи эмотсионалии онро идома медиҳанд. Дар ҷаҳоне, ки аксар вақт босуръат ва бесарусомониро эҳсос мекунад, Гуҷари Панчам лаҳзае оромӣ ва бодиққатро пешкаш мекунад, ки ба мо қувваи дигаргункунандаи мусиқӣ барои пайваст кардани мо бо нафсҳои ботинии мо ва ҷаҳони атрофамонро хотиррасон мекунад.