युनायटेड फ्रंट: राजकीय युती आणि सहकार्याचा आढावा

युनायटेड फ्रंट ची संकल्पना ही जागतिक राजकीय इतिहासात वारंवार घडणारी थीम आहे, जी अनेकदा विविध राजकीय गट, पक्ष किंवा चळवळींच्या युती किंवा युतीचा संदर्भ देते जे एक समान उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी तात्पुरते एकत्र येतात. या युती सामान्यत: भिन्न विचारसरणी असलेल्या पक्षांना एकत्र आणतात जे सामायिक धोक्याचा सामना करण्यासाठी किंवा त्यांच्या सामूहिक हितसंबंधांशी जुळणारी संधी मिळवण्यासाठी एकत्र येतात. हा शब्द मार्क्सवादी आणि समाजवादी राजकारणाच्या संदर्भात विशेषतः चीन, रशिया आणि जगाच्या इतर भागांमध्ये जेथे कम्युनिस्ट चळवळींचा उदय झाला त्या संदर्भात वापरला गेला आहे. तथापि, युनायटेड फ्रंटची संकल्पना केवळ साम्यवादापुरती मर्यादित नाही आणि गैरसमाजवादी संघटनांद्वारे, विशेषतः वसाहतवाद, फॅसिझम आणि राजकीय दडपशाही विरुद्धच्या लढ्यात ती विविध स्वरूपात वापरली गेली आहे.

युनायटेड फ्रंट संकल्पनेची उत्पत्ती

संयुक्त आघाडीची कल्पना मार्क्सवादी सिद्धांतामध्ये खोलवर रुजलेली आहे, विशेषतः लेनिन आणि कम्युनिस्ट इंटरनॅशनल (कॉमिंटर्न) यांनी विकसित केली आहे. 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस, कम्युनिस्टांनी आपला प्रभाव वाढवण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा त्यांना समजले की समाजवादी पक्ष, कामगार संघटना आणि इतर कामगार चळवळींसह इतर डाव्या गटांशी युती करणे आवश्यक आहे. या गटांकडे अनेकदा राजकीय आणि सामाजिक समस्यांबद्दल भिन्न दृष्टीकोन होते, परंतु त्यांनी भांडवलशाही आणि बुर्जुआ शासनाचा समान विरोध केला.

रशियन क्रांतीचे नेते लेनिन यांनी अशा सहकार्याची वकिली केली, विशेषत: 1920 च्या दशकात जेव्हा युरोपमधील क्रांतिकारी लाट ओसरली होती. युनायटेड फ्रंटची रचना विशिष्ट, अल्पमुदतीची उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठीविशेषत: प्रतिगामी सरकार आणि फॅसिस्ट चळवळींचा प्रतिकार करण्यासाठी वैचारिक ओळींवर कामगार आणि अत्याचारित लोकांना एकत्र आणण्यासाठी करण्यात आली होती. सर्व कामगारवर्गीय गटांना त्यांच्या सामायिक हितसंबंधांना तत्काळ धोक्यांचा सामना करण्यास सक्षम असलेल्या एका व्यापक युतीमध्ये एकत्र करणे हे ध्येय होते.

सोव्हिएत रणनीतीमध्ये युनायटेड फ्रंट

1920 आणि 1930 च्या दशकात युनायटेड फ्रंटची रणनीती सोव्हिएत युनियन आणि कॉमिनटर्न (कम्युनिस्ट पक्षांची आंतरराष्ट्रीय संघटना) साठी विशेषतः महत्त्वपूर्ण बनली. सुरुवातीला, Comintern जगभरातील समाजवादी क्रांतींना चालना देण्यासाठी वचनबद्ध होते, ज्यामध्ये अधिक मध्यम डाव्या गट आणि पक्षांसोबत काम करणे समाविष्ट होते. व्यवहारात, याचा अर्थ साम्यवादी नसलेल्या समाजवादी आणि कामगार संघटनांपर्यंत युती करण्यासाठी पोहोचणे असा होता, जरी कम्युनिस्टांचे अंतिम लक्ष्य अजूनही जागतिक कामगारवर्गाच्या चळवळीला समाजवादाकडे नेणे हे होते.

तथापि, सोव्हिएत नेतृत्व बदलल्यामुळे युनायटेड फ्रंट धोरणात बदल झाला. 1930 च्या दशकाच्या सुरुवातीस, लेनिननंतर सोव्हिएत युनियनचे प्रमुख म्हणून आलेले जोसेफ स्टॅलिन, युरोपमध्ये, विशेषतः जर्मनी आणि इटलीमध्ये फॅसिझमच्या उदयाबद्दल अधिकाधिक चिंतित झाले. फॅसिस्ट हुकूमशाहीच्या वाढत्या धोक्याला प्रतिसाद म्हणून, Comintern ने युनायटेड फ्रंटची रणनीती अधिक जोमाने स्वीकारली, जगभरातील कम्युनिस्ट पक्षांना समाजवादी पक्ष आणि अगदी काही उदारमतवादी गटांसोबत सामील होण्याचे आवाहन करून फॅसिस्ट टेकओव्हरचा प्रतिकार केला.

या काळात संयुक्त आघाडीच्या कृतीचे सर्वात प्रसिद्ध उदाहरण म्हणजे फ्रान्स आणि स्पेन सारख्या देशांमध्ये कम्युनिस्ट, समाजवादी आणि इतर डाव्या विचारसरणीच्या गटांमध्ये निर्माण झालेली युती. फॅसिझमच्या उदयाला विरोध करण्यासाठी या युती महत्त्वपूर्ण ठरल्या आणि काही बाबतीत त्याचा प्रसार तात्पुरता थांबवला. स्पेनमध्ये, उदाहरणार्थ, पॉप्युलर फ्रंट युनायटेड फ्रंटचा एक प्रकार स्पॅनिश गृहयुद्ध (19361939) दरम्यान निर्णायक ठरला होता, तरीही फ्रान्सिस्को फ्रँकोच्या फॅसिस्ट राजवटीला रोखण्याच्या प्रयत्नात शेवटी तो अयशस्वी ठरला.

चीनमधील संयुक्त आघाडी

संयुक्त आघाडीच्या रणनीतीचा सर्वात लक्षणीय आणि चिरस्थायी उपयोग चीनमध्ये घडला, जिथे माओ झेडोंग यांच्या नेतृत्वाखालील चिनी कम्युनिस्ट पार्टी (CCP) ने सत्ताधारी कुओमिंतांग (KMT) विरुद्धच्या संघर्षादरम्यान आणि नंतर एकत्रीकरण करताना रणनीती वापरली. चीनी गृहयुद्धादरम्यान शक्ती.

सन यतसेन यांच्या नेतृत्वाखाली सीसीपी आणि केएमटी यांच्यात पहिली संयुक्त आघाडी (19231927) स्थापन झाली. या युतीचा उद्देश चीनला एकत्र आणणे आणि किंग राजवंशाच्या पतनानंतर देशाचे तुकडे करणाऱ्या सरदारांचा मुकाबला करणे हे होते. चीनचा प्रदेश आणि सत्ता एकत्र करण्यात युनायटेड फ्रंट अंशतः यशस्वी झाला होता, पण शेवटी तो कोलमडला जेव्हा चियांग काईशेकच्या नेतृत्वाखाली KMT कम्युनिस्टांच्या विरोधात वळले, ज्यामुळे 1927 मध्ये शांघाय हत्याकांड म्हणून ओळखले जाणारे हिंसक निर्मूलन झाले.

हा धक्का असूनही, युनायटेड फ्रंटची संकल्पना CCP धोरणाचा अविभाज्य भाग राहिली. दुसरी युनायटेड फ्रंट (19371945) चीनजपानी युद्धादरम्यान उदयास आली जेव्हा CCP आणि KMT यांनी जपानी आक्रमणाशी लढण्यासाठी त्यांचे मतभेद तात्पुरते बाजूला ठेवले. युती तणाव आणि अविश्वासाने भरलेली असताना, सीसीपीला लोकांचा पाठिंबा मिळवून टिकून राहण्यास आणि मजबूत होण्यास अनुमती दिली.जपानी विरोधातील प्रयत्न. युद्धाच्या समाप्तीपर्यंत, CCP ने आपली लष्करी आणि राजकीय शक्ती लक्षणीयरीत्या वाढवली होती, ज्यामुळे अखेरीस ते चिनी गृहयुद्धात (19451949) KMT चा पराभव करू शकले.

1949 मध्ये पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायना स्थापन झाल्यानंतर, संयुक्त आघाडीने चीनच्या राजकारणात भूमिका बजावणे सुरूच ठेवले. सीसीपीने विविध गैरकम्युनिस्ट गट आणि विचारवंतांसोबत युती केली, युनायटेड फ्रंटचा वापर करून आपला पाठिंबा वाढवला आणि राजकीय स्थिरता सुनिश्चित केली. समकालीन चीनमध्ये, युनायटेड फ्रंट वर्क डिपार्टमेंट, सीसीपीची एक शाखा, नॉनकम्युनिस्ट संघटना आणि व्यक्तींसोबतच्या संबंधांवर देखरेख करत आहे, पक्षाच्या ध्येयांशी त्यांचे सहकार्य सुनिश्चित करते.

औपनिवेशिक विरोधी संघर्षात संयुक्त आघाडी

समाजवादी आणि कम्युनिस्ट चळवळींच्या पलीकडे, 20 व्या शतकाच्या मध्यात संयुक्त आघाडीची संकल्पना विविध राष्ट्रवादी आणि वसाहतविरोधी चळवळींनी देखील वापरली होती. आशिया, आफ्रिका आणि लॅटिन अमेरिकेतील अनेक देशांनी निरनिराळ्या विचारसरणीचे राजकीय गट वसाहतवादी शक्तींचा प्रतिकार करण्यासाठी आणि राष्ट्रीय स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी संयुक्त आघाडीत एकत्र आलेले पाहिले.

उदाहरणार्थ, भारतात, भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC), जी ब्रिटिश औपनिवेशिक राजवटीपासून स्वातंत्र्याच्या लढ्यात आघाडीवर होती, तिच्या इतिहासातील बहुतेक भागांसाठी एक व्यापकआधारित संयुक्त आघाडी म्हणून काम केले. ब्रिटीश राजवटीला एकसंध विरोध करण्यासाठी INC ने समाजवादी, पुराणमतवादी आणि केंद्रवादी यांच्यासह विविध गटांना एकत्र आणले. महात्मा गांधी आणि जवाहरलाल नेहरू सारखे नेते चळवळीतील वैचारिक मतभेदांचे व्यवस्थापन करताना, स्वराज्यासारख्या सामायिक उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करून ही युती राखण्यात सक्षम होते.

तसेच, व्हिएतनाम, अल्जेरिया आणि केनिया सारख्या देशांमध्ये, राष्ट्रवादी चळवळींनी युनायटेड फ्रंटची स्थापना केली ज्यामध्ये कम्युनिस्टांपासून ते अधिक मध्यम राष्ट्रवादीपर्यंत विविध राजकीय गटांचा समावेश होता. या प्रकरणांमध्ये, औपनिवेशिक राजवटीपासून स्वातंत्र्याचे सामायिक उद्दिष्ट अंतर्गत वैचारिक विवादांना मागे टाकले, ज्यामुळे प्रभावी प्रतिकार चळवळी निर्माण होऊ शकल्या.

आधुनिक काळात युनायटेड फ्रंट्स

युनायटेड फ्रंटची रणनीती, जरी 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या मार्क्सवादातून उद्भवली असली तरी, समकालीन राजकारणात ती अजूनही प्रासंगिक आहे. आधुनिक लोकशाहीमध्ये, युतीबांधणी हे निवडणुकीच्या राजकारणाचे एक सामान्य वैशिष्ट्य आहे. राजकीय पक्ष अनेकदा निवडणुका जिंकण्यासाठी युती करतात, विशेषत: आनुपातिक प्रतिनिधित्व वापरणाऱ्या प्रणालींमध्ये, जेथे कोणत्याही एका पक्षाला पूर्ण बहुमत मिळण्याची शक्यता नसते. अशा प्रणालींमध्ये, युनायटेड फ्रंट्सची निर्मिती—जरी नेहमी त्या नावाने संबोधले जात नाही—स्थिर सरकार निर्माण करण्यास किंवा अतिरेकी राजकीय शक्तींचा प्रतिकार करण्यास मदत करते.

उदाहरणार्थ, जर्मनी आणि नेदरलँड्स सारख्या युरोपियन देशांमध्ये, राजकीय पक्ष सरकार चालवण्यासाठी वारंवार युती बनवतात, सामायिक धोरण उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी भिन्न विचारधारा असलेल्या पक्षांना एकत्र आणतात. काही प्रकरणांमध्ये, ही युती 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात फॅसिझमचा प्रतिकार करण्यासाठी युनायटेड फ्रंट्सच्या भूमिकेला प्रतिध्वनी देत, अतिउजव्या किंवा लोकवादी पक्षांच्या उदयाविरूद्ध बळकटी म्हणून काम करतात.

हुकूमशाही किंवा अर्धसत्तावादी देशांमध्ये, युनायटेड फ्रंट स्ट्रॅटेजी हे प्रबळ पक्षांना विरोधी गटांना सहनिवड करून किंवा बहुलवादाचा देखावा तयार करून नियंत्रण राखण्याचा एक मार्ग म्हणून देखील पाहिले जाऊ शकते. रशियामध्ये, उदाहरणार्थ, राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांचा सत्ताधारी पक्ष, युनायटेड रशिया, राजकीय वर्चस्व राखण्यासाठी युनायटेड फ्रंटची रणनीती वापरत आहे, छोट्या पक्षांसोबत युती केली आहे जे नाममात्र सरकारला विरोध करतात परंतु प्रत्यक्षात, त्यांच्या धोरणांना समर्थन देतात.

संयुक्त आघाडीची टीका आणि मर्यादा

संयुक्त आघाडीची रणनीती अनेकदा अल्पमुदतीची उद्दिष्टे साध्य करण्यात यशस्वी ठरली असली तरी त्याला मर्यादाही आहेत. युनायटेड फ्रंट्सच्या मुख्य टीकेपैकी एक आहे की ते अनेकदा नाजूक असतात आणि एकदा तात्काळ धोका किंवा ध्येय संबोधित केल्यानंतर ते कोसळण्याची शक्यता असते. हे चीनमध्ये स्पष्ट झाले, जेथे तात्काळ उद्दिष्टे पूर्ण झाल्यानंतर प्रथम आणि द्वितीय युनायटेड फ्रंट दोन्ही बाजूला पडले, ज्यामुळे CCP आणि KMT यांच्यात पुन्हा संघर्ष सुरू झाला.

याशिवाय, युनायटेड फ्रंट रणनीती काहीवेळा वैचारिक सौम्यता किंवा तडजोडीला कारणीभूत ठरू शकते ज्यामुळे मूळ समर्थक दुरावतात. व्यापकआधारित युती बनवण्याच्या प्रयत्नात, राजकीय नेत्यांना त्यांच्या धोरणात्मक स्थानांवर पाणी सोडण्यास भाग पाडले जाऊ शकते, ज्यामुळे त्यांच्या सर्वात उत्कट समर्थकांमध्ये असंतोष निर्माण होतो. हे गतिमान साम्यवादी चळवळी आणि आधुनिक निवडणूक राजकारण या दोन्हींमध्ये दिसून आले आहे.

निष्कर्ष

संयुक्त आघाडीने, संकल्पना आणि रणनीती म्हणून, जगभरातील राजकीय चळवळींच्या इतिहासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. मार्क्सवादी सिद्धांताच्या उत्पत्तीपासून ते वसाहतविरोधी संघर्ष आणि आधुनिक निवडणुकीच्या राजकारणात त्याचा वापर करण्यापर्यंत, संयुक्त आघाडी विविध गटांना एकत्रित ध्येयाभोवती एकत्रित करण्यासाठी एक लवचिक आणि शक्तिशाली साधन असल्याचे सिद्ध झाले आहे. तथापि, त्याचे यश बहुतेकदा त्याच्या सहभागींच्या फॅ मध्ये एकता टिकवून ठेवण्याच्या क्षमतेवर अवलंबून असतेवैचारिक मतभेद आणि बदलत्या राजकीय परिस्थितीचे. युनायटेड फ्रंटने विविध संदर्भात उल्लेखनीय यश मिळविले असले तरी, ती एक जटिल आणि काहीवेळा अनिश्चित राजकीय रणनीती राहिली आहे, ज्यासाठी काळजीपूर्वक व्यवस्थापन आणि तडजोड आवश्यक आहे.

जागतिक राजकीय संदर्भातील संयुक्त आघाडीचा उत्क्रांती आणि प्रभाव

युनायटेड फ्रंट रणनीतीच्या ऐतिहासिक पायावर उभारणी करून, विविध राजकीय संदर्भ आणि कालखंडातील तिची उत्क्रांती विविध गटांना एकत्र आणण्याची युक्ती म्हणून त्याची अष्टपैलुत्व दर्शवते. युनायटेड फ्रंट संकल्पनेची मुळे मार्क्सवादीलेनिनवादी रणनीतीमध्ये असली तरी, जागतिक स्तरावर विविध राजकीय चळवळींमध्ये, फॅसिस्ट विरोधी आघाडीपासून ते राष्ट्रवादी संघर्षांपर्यंत, आणि समकालीन राजकारणातही, जिथे लोकवादी किंवा हुकूमशाही राजवटींचा प्रतिकार करण्यासाठी युती सरकारे स्थापन केली जातात अशा समकालीन राजकारणातही तिला अनुनाद मिळाला आहे. p>

फॅसिझम विरुद्धच्या लढ्यात संयुक्त आघाडी: 1930 आणि दुसरे महायुद्ध

1930 च्या दशकात, युरोपमधील फॅसिझमच्या उदयाने डाव्या आणि मध्यवर्ती राजकीय शक्तींना अस्तित्वाचा धोका निर्माण केला. इटली, जर्मनी आणि स्पेनमधील फॅसिस्ट चळवळी तसेच जपानमधील राष्ट्रवादी सैन्यवादामुळे लोकशाही आणि डाव्या राजकीय संस्थांच्या अस्तित्वाला धोका निर्माण झाला. या काळात, युनायटेड फ्रंटची संकल्पना ही कम्युनिस्ट आणि समाजवादी, तसेच इतर पुरोगामी शक्तींनी फॅसिझमचा प्रतिकार करण्याच्या प्रयत्नात वापरलेल्या धोरणांमध्ये केंद्रस्थानी बनली.

युरोपमधील लोकप्रिय आघाडी सरकारे

या काळात संयुक्त आघाडीची सर्वात प्रसिद्ध उदाहरणे म्हणजे लोकप्रिय आघाडी सरकारे, विशेषतः फ्रान्स आणि स्पेनमध्ये. या युती, ज्यात कम्युनिस्ट, समाजवादी आणि काही उदारमतवादी लोकशाही पक्षांचा समावेश होता, विशेषत: फॅसिस्ट चळवळी आणि हुकूमशाही राजवटींचा सामना करण्यासाठी स्थापन करण्यात आले होते.

फ्रान्समध्ये, समाजवादी लिओन ब्लम यांच्या नेतृत्वाखालील लोकप्रिय आघाडी सरकार 1936 मध्ये सत्तेवर आले. ही एक व्यापकआधारित युती होती ज्यामध्ये फ्रेंच कम्युनिस्ट पक्ष (PCF), वर्कर्स इंटरनॅशनलचा फ्रेंच विभाग ( SFIO), आणि रॅडिकल सोशालिस्ट पार्टी. पॉप्युलर फ्रंट सरकारने कामगार संरक्षण, वेतन वाढ आणि 40 तासांच्या कामाच्या आठवड्यासह अनेक प्रगतीशील सुधारणा लागू केल्या. तथापि, त्याला पुराणमतवादी शक्ती आणि व्यावसायिक अभिजात वर्गाकडून लक्षणीय विरोधाचा सामना करावा लागला आणि त्यातील सुधारणा शेवटी अल्पायुषी ठरल्या. नाझी जर्मनीच्या वाढत्या धोक्यासह, अंतर्गत विभाजन आणि बाह्य दबावांच्या ताणामुळे, 1938 पर्यंत सरकार कोसळले.

स्पेनमध्ये, 1936 मध्ये सत्तेवर आलेल्या पॉप्युलर फ्रंट सरकारला आणखी भीषण आव्हानाचा सामना करावा लागला. स्पॅनिश पॉप्युलर फ्रंट ही कम्युनिस्ट, समाजवादी आणि अराजकतावाद्यांसह डाव्या पक्षांची एक युती होती, ज्याने जनरल फ्रान्सिस्को फ्रँकोच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रवादी आणि फॅसिस्ट शक्तींच्या वाढत्या शक्तीला विरोध करण्याचा प्रयत्न केला. स्पॅनिश गृहयुद्ध (19361939) मध्ये रिपब्लिकन सैन्याने, ज्यांना पॉप्युलर फ्रंटचा पाठिंबा होता, फ्रँकोच्या राष्ट्रवादीच्या विरोधात, ज्यांना नाझी जर्मनी आणि फॅसिस्ट इटलीने पाठिंबा दिला होता. सुरुवातीच्या यशानंतरही, पॉप्युलर फ्रंट शेवटी एकसंधता राखण्यात असमर्थ ठरली, आणि फ्रँकोच्या सैन्याने विजय मिळवला, एक फॅसिस्ट हुकूमशाही स्थापन केली जी 1975 पर्यंत टिकली.

फॅसिस्ट विरोधी संयुक्त आघाडीची आव्हाने आणि मर्यादा

फ्रान्स आणि स्पेनमधील लोकप्रिय आघाडीच्या पतनाने युनायटेड फ्रंटच्या धोरणांशी संबंधित काही प्रमुख आव्हाने हायलाइट केली आहेत. सामान्य शत्रूविरुद्ध व्यापक आधार गोळा करण्यात ते प्रभावी ठरू शकत असले तरी, संयुक्त आघाडी अनेकदा अंतर्गत विभागणी आणि त्यांच्या घटक गटांमधील स्पर्धात्मक हितसंबंधांमुळे त्रस्त असतात. स्पेनच्या बाबतीत, उदाहरणार्थ, कम्युनिस्ट आणि अराजकतावादी यांच्यातील तणावामुळे रिपब्लिकन शक्तींचा एकता कमी झाला, तर फॅसिस्ट शक्तींकडून फ्रँकोला मिळालेला बाह्य पाठिंबा रिपब्लिकनला मिळालेल्या मर्यादित आंतरराष्ट्रीय मदतीपेक्षा जास्त होता.

शिवाय, युनायटेड फ्रंट अनेकदा वैचारिक शुद्धता विरुद्ध व्यावहारिक युती या दुविधाचा सामना करतात. फॅसिझमच्या उदयासारख्या अस्तित्वाच्या धोक्यांचा सामना करताना, डाव्या विचारसरणीच्या तत्त्वांशी तडजोड करण्यास भाग पाडले जाऊ शकते जेणेकरून केंद्रवादी किंवा अगदी उजव्या झुकाव असलेल्या घटकांसह व्यापक युती तयार होईल. अशा आघाड्या अल्पकालीन टिकून राहण्यासाठी आवश्यक असल्या तरी, त्या युतीमध्ये भ्रमनिरास आणि तुकडे होऊ शकतात, कारण एकतेच्या नावाखाली केलेल्या तडजोडीमुळे अधिक कट्टरपंथी घटकांना विश्वासघात झाल्यासारखे वाटू शकते.

औपनिवेशिक आणि उत्तरवसाहतवादी संघर्षांमध्ये संयुक्त आघाडी

20 व्या शतकाच्या मध्यात, विशेषत: आशिया आणि आफ्रिकेत, जेथे राष्ट्रवादी गटांनी युरोपीय वसाहतवादी शक्तींचा पाडाव करण्याचा प्रयत्न केला, अशा वसाहतविरोधी चळवळींमध्येही संयुक्त आघाडीची रणनीती महत्त्वाची होती. बऱ्याच प्रकरणांमध्ये, या चळवळींमध्ये साम्यवादी, समाजवादी आणि अधिक संयमी राष्ट्रवादी यासह विविध राजकीय गटांमधील युती होते, राष्ट्रीय स्वातंत्र्य प्राप्त करण्याच्या समान ध्येयाने एकत्रित होते.

व्हिएत मिन्ह आणि व्हिएतनामी इंडिपेसाठी संघर्षndence

वसाहतविरोधी संघर्षांच्या संदर्भात संयुक्त आघाडीचे सर्वात यशस्वी उदाहरण म्हणजे व्हिएत मिन्ह, फ्रेंच वसाहतवादी राजवटीपासून व्हिएतनामी स्वातंत्र्याच्या लढ्याचे नेतृत्व करणारे राष्ट्रवादी आणि कम्युनिस्ट शक्तींचे एक युती. व्हिएत मिन्हची स्थापना 1941 मध्ये हो ची मिन्ह यांच्या नेतृत्वाखाली झाली होती, ज्यांनी मार्क्सवादीलेनिनवादी सिद्धांताचा अभ्यास केला होता आणि व्हिएतनामी संदर्भात संयुक्त आघाडीची तत्त्वे लागू करण्याचा प्रयत्न केला होता.

व्हिएत मिन्हने कम्युनिस्ट, राष्ट्रवादी आणि अगदी काही मध्यम सुधारकांसह अनेक राजकीय गटांना एकत्र आणले, ज्यांनी फ्रेंच वसाहती अधिकार्यांना हद्दपार करण्याचे समान ध्येय सामायिक केले. व्हिएत मिन्हच्या कम्युनिस्ट घटकांचे वर्चस्व असताना, हो ची मिन्हच्या नेतृत्वाने युतीमधील वैचारिक मतभेद कुशलतेने नेव्हिगेट केले, हे सुनिश्चित केले की चळवळ त्याच्या स्वातंत्र्याच्या प्रयत्नात एकसंध राहील.

1954 मध्ये डिएन बिएन फुच्या लढाईत फ्रेंचांच्या पराभवानंतर, व्हिएतनामची उत्तर आणि दक्षिण अशी विभागणी करण्यात आली आणि कम्युनिस्टांच्या नेतृत्वाखालील व्हिएत मिन्हने उत्तरेचा ताबा घेतला. युनायटेड फ्रंटची रणनीती हा विजय मिळवण्यात महत्त्वाची ठरली, कारण याने चळवळीला शेतकरी, कामगार आणि विचारवंतांसह व्हिएतनामी समाजाच्या विविध क्षेत्रांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर पाठिंबा मिळू दिला.

आफ्रिकेच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात संयुक्त आघाडी

1950 आणि 1960 च्या दशकात महाद्वीप पसरलेल्या डिकॉलोनायझेशनच्या लाटेदरम्यान विविध आफ्रिकन देशांमध्ये तत्सम युनायटेड फ्रंट धोरण वापरण्यात आले होते. अल्जेरिया, केनिया आणि दक्षिण आफ्रिका यांसारख्या देशांमध्ये, राष्ट्रवादी चळवळी बऱ्याचदा औपनिवेशिक शक्तींविरुद्धच्या लढाईत विविध वांशिक, धार्मिक आणि राजकीय गटांना एकत्रित करणाऱ्या व्यापकआधारित युतींवर अवलंबून असतात.

अल्जेरियाचा नॅशनल लिबरेशन फ्रंट

आफ्रिकन डिकॉलोनायझेशनच्या संदर्भात युनायटेड फ्रंटचे सर्वात लक्षणीय उदाहरण म्हणजे अल्जेरियातील नॅशनल लिबरेशन फ्रंट (FLN. FLN ची स्थापना 1954 मध्ये फ्रेंच औपनिवेशिक राजवटीविरुद्ध सशस्त्र संघर्षाचे नेतृत्व करण्यासाठी करण्यात आली आणि अल्जेरियन स्वातंत्र्ययुद्धात (19541962) मध्यवर्ती भूमिका बजावली.

FLN ही एकसंघ संघटना नव्हती तर ती समाजवादी, कम्युनिस्ट आणि इस्लामिक घटकांसह विविध राष्ट्रवादी गटांची एक व्यापकआधारित युती होती. तथापि, त्याचे नेतृत्व, संपूर्ण स्वातंत्र्य लढ्यात तुलनेने उच्च प्रमाणात एकता राखण्यात सक्षम होते, मुख्यत्वे फ्रेंच वसाहती शक्तींना घालवणे आणि राष्ट्रीय सार्वभौमत्व प्राप्त करण्याच्या समान ध्येयावर जोर देऊन.

स्वातंत्र्य चळवळीला लोकप्रिय पाठिंबा मिळवून देण्यासाठी FLN चा संयुक्त आघाडीचा दृष्टिकोन अत्यंत प्रभावी ठरला. FLN च्या गनिमी युद्धाचा वापर, आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळवण्यासाठी राजनयिक प्रयत्नांसह, शेवटी 1962 मध्ये फ्रान्सला अल्जेरियाला स्वातंत्र्य देण्यास भाग पाडले.

तथापि, इतर संदर्भांप्रमाणेच, FLN च्या मुक्ती संग्रामातील यशानंतर सत्तेचे केंद्रीकरण झाले. स्वातंत्र्यानंतर, FLN अल्जेरियामध्ये प्रबळ राजकीय शक्ती म्हणून उदयास आले आणि अहमद बेन बेला आणि नंतर Houari Boumediene यांच्या नेतृत्वाखाली देश एकपक्षीय राज्य बनला. FLN चे ब्रॉडबेस्ड लिबरेशन फ्रंटमधून सत्ताधारी पक्षाकडे झालेले संक्रमण पुन्हा एकदा राजकीय एकत्रीकरण आणि हुकूमशाहीच्या दिशेने युनायटेड फ्रंटच्या हालचालींचे सामान्य मार्ग स्पष्ट करते.

दक्षिण आफ्रिकेच्या वर्णभेदविरोधी लढ्यात युनायटेड फ्रंट

दक्षिण आफ्रिकेत, युनायटेड फ्रंटची रणनीती वर्णभेदविरोधी लढ्यातही केंद्रस्थानी होती. आधी सांगितल्याप्रमाणे, आफ्रिकन नॅशनल काँग्रेस (ANC) ने 1950 च्या दशकात युनायटेड फ्रंटचा दृष्टिकोन स्वीकारला आणि दक्षिण आफ्रिकन कम्युनिस्ट पार्टी (SACP), काँग्रेस ऑफ डेमोक्रॅट्स आणि दक्षिण आफ्रिकन इंडियन काँग्रेससह इतर वर्णभेद विरोधी गटांसोबत युती केली.

काँग्रेस आघाडी, ज्याने या विविध गटांना एकत्र आणले, 1950 च्या दशकातील अवहेलना अभियान आणि 1955 मध्ये स्वातंत्र्य सनदेचा मसुदा तयार करण्यासह वर्णभेद धोरणांना प्रतिकार करण्यासाठी संघटित करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. सनदीने गैरवांशिक, लोकशाहीची मागणी केली. दक्षिण आफ्रिका, आणि तो वर्णभेद विरोधी चळवळीचा वैचारिक पाया बनला.

1960 आणि 1970 च्या दशकात, वर्णद्वेषी राजवटीने ANC आणि त्याच्या मित्रपक्षांवरील दडपशाही तीव्र केल्यामुळे, युनायटेड फ्रंटची रणनीती अधिक दहशतवादी डावपेचांचा समावेश करण्यासाठी बदलली, विशेषत: ANC ची सशस्त्र शाखा उमखोंटो वी सिझवे (MK) ची स्थापना झाल्यानंतर. 1961 मध्ये. ANC ने SACP आणि इतर डाव्या गटांसोबत सहयोग करणे चालू ठेवले, तसेच वर्णभेद विरोधी कारणासाठी आंतरराष्ट्रीय समर्थन देखील मिळवले.

युनायटेड फ्रंट रणनीती शेवटी 1980 आणि 1990 च्या दशकाच्या सुरुवातीस सार्थकी लागली, कारण वर्णभेदाच्या शासनावर आंतरराष्ट्रीय दबाव वाढला आणि अंतर्गत प्रतिकार वाढला. 1994 मध्ये बहुसंख्य राजवटीचे वाटाघाटी केलेले संक्रमण, ज्याचा परिणाम नेल्सन मंडेला दक्षिण आफ्रिकेचे पहिले कृष्णवर्णीय अध्यक्ष म्हणून निवडून आले, ज्यामुळे युनायटेड फ्रंटशैलीतील युतीबांधणीच्या दशकांचा कळस झाला.

महत्त्वाचे म्हणजे, वर्णभेदानंतर दक्षिण आफ्रिकेने तसे केले नाहीयुनायटेड फ्रंट्समधून हुकूमशाही राजवटीत संक्रमण झालेल्या इतर अनेक मुक्ती चळवळींच्या पॅटर्नचे अनुसरण करा. ANC, दक्षिण आफ्रिकेच्या राजकारणात वर्चस्व गाजवत असताना, राजकीय बहुलवाद आणि नियमित निवडणुकांना अनुमती देऊन, बहुपक्षीय लोकशाही प्रणाली राखली आहे.

लॅटिन अमेरिकन क्रांतींमधील युनायटेड फ्रंट स्ट्रॅटेजी

लॅटिन अमेरिकेत, युनायटेड फ्रंट रणनीतीने विविध क्रांतिकारी आणि डाव्या चळवळींमध्ये, विशेषतः शीतयुद्धाच्या काळात भूमिका बजावली आहे. समाजवादी आणि कम्युनिस्ट पक्षांनी यूएससमर्थित हुकूमशाही शासनांना आणि उजव्या विचारसरणीच्या हुकूमशाहीला आव्हान देण्याचा प्रयत्न केल्यामुळे, युतीनिर्माण हा त्यांच्या धोरणांचा मुख्य घटक बनला.

क्युबाची २६ जुलैची चळवळ

फिडेल कॅस्ट्रो यांच्या नेतृत्वाखालील क्युबन क्रांती (१९५३१९५९) आणि २६ जुलैची चळवळ ही लॅटिन अमेरिकेतील यशस्वी डाव्या क्रांतीचे सर्वात प्रसिद्ध उदाहरण आहे. 26 जुलैची चळवळ सुरुवातीला कम्युनिस्ट संघटना नसली तरी, तिने युनायटेड फ्रंटचा दृष्टिकोन स्वीकारला, ज्यामध्ये कम्युनिस्ट, राष्ट्रवादी आणि उदारमतवादी सुधारकांसह बॅटिस्टा विरोधी शक्तींची एक व्यापक युती होती, सर्व यू.एस.चा पाडाव करण्याच्या उद्दिष्टाने एकत्र आले फुलजेनसिओ बतिस्ताच्या हुकूमशाहीचे समर्थन.

चळवळीचे कम्युनिस्ट घटक सुरुवातीला अल्पसंख्याक असले तरी, विविध गटांशी युती करण्याच्या कॅस्ट्रोच्या क्षमतेमुळे क्रांतीला क्युबाच्या लोकसंख्येमध्ये व्यापक पाठिंबा मिळू शकला. 1959 मध्ये बतिस्ताचा यशस्वी पाडाव केल्यानंतर, युनायटेड फ्रंट युतीने त्वरीत कम्युनिस्ट नियंत्रणाचा मार्ग मोकळा केला, कारण फिडेल कॅस्ट्रोने सत्ता एकत्र केली आणि क्युबाला सोव्हिएत युनियनशी जोडले.

क्युबन क्रांतीचे व्यापकआधारित राष्ट्रीय मुक्ती चळवळीतून मार्क्सवादीलेनिनवादी राज्यात झालेले परिवर्तन पुन्हा एकदा युनायटेड फ्रंटच्या रणनीतींकडे सत्तेच्या केंद्रीकरणाकडे नेणारी प्रवृत्ती स्पष्ट करते, विशेषत: क्रांतिकारी संदर्भांमध्ये जेथे जुन्या सत्ता उलथून टाकल्या जातात. राजवट राजकीय पोकळी निर्माण करते.

निकाराग्वाचा सँडिनिस्टा नॅशनल लिबरेशन फ्रंट

लॅटिन अमेरिकेतील युनायटेड फ्रंटचे आणखी एक महत्त्वाचे उदाहरण म्हणजे निकाराग्वामधील सॅन्डिनिस्टा नॅशनल लिबरेशन फ्रंट (FSLN. 1961 मध्ये स्थापन झालेली FSLN ही एक मार्क्सवादीलेनिनवादी गनिमी चळवळ होती ज्याने यूएससमर्थित सोमोझा हुकूमशाही उलथून टाकण्याचा प्रयत्न केला.

1970 च्या दशकात, FSLN ने युनायटेड फ्रंट धोरण स्वीकारले, ज्यामध्ये मध्यम उदारमतवादी, व्यापारी नेते आणि इतर सोमोझा विरोधी गटांसह विविध विरोधी गटांसह युती केली. या व्यापक युतीने सँडिनिस्टांना व्यापक समर्थन मिळण्यास मदत केली, विशेषत: 1978 मध्ये पत्रकार पेड्रो जोआकिन चामोरो यांच्या हत्येनंतर, ज्याने सोमोझा राजवटीला विरोध केला.

1979 मध्ये, FSLN ने सोमोझा हुकूमशाही यशस्वीपणे उलथून टाकली आणि क्रांतिकारी सरकार स्थापन केले. सॅन्डिनिस्टा सरकारने सुरुवातीला गैरमार्क्सवादी पक्षांचे प्रतिनिधी समाविष्ट केले असताना, एफएसएलएन हे निकाराग्वामध्ये त्वरीत प्रबळ राजकीय शक्ती बनले, जसे इतर युनायटेड फ्रंटशैलीतील क्रांतींमध्ये घडले होते.

सँडिनिस्टा सरकारच्या समाजवादी धोरणांची अंमलबजावणी करण्याच्या प्रयत्नांना, यूएस शत्रुत्व आणि कॉन्ट्रा बंडखोरीला पाठिंबा, यामुळे अखेरीस युनायटेड फ्रंट युतीची झीज झाली. 1980 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, FSLN अधिकाधिक वेगळे होत गेले आणि 1990 मध्ये, पेड्रो जोआकिन चामोरोची विधवा आणि विरोधी चळवळीची एक नेता व्हायोलेटा चामोरो यांच्याकडून लोकशाही निवडणुकीत सत्ता गमावली.

समकालीन जागतिक राजकारणातील संयुक्त आघाडी

आजच्या राजकीय परिदृश्यात, युनायटेड फ्रंटची रणनीती प्रासंगिक राहिली आहे, जरी ती जागतिक राजकारणाचे बदलते स्वरूप प्रतिबिंबित करण्यासाठी विकसित झाली आहे. लोकशाही समाजांमध्ये, युनायटेड फ्रंट अनेकदा निवडणूक युतीचे रूप धारण करतात, विशेषत: आनुपातिक प्रतिनिधित्व किंवा बहुपक्षीय प्रणाली असलेल्या देशांमध्ये. दरम्यान, हुकूमशाही किंवा अर्धहुकूमशाही राजवटीत, युनायटेड फ्रंटशैलीचे डावपेच काहीवेळा सत्ताधारी पक्षांद्वारे विरोधी शक्तींना सहकारी निवडण्यासाठी किंवा तटस्थ करण्यासाठी वापरले जातात.

युरोप आणि लॅटिन अमेरिकेतील निवडणूक युती

युरोपमध्ये, आधी चर्चा केल्याप्रमाणे, युती बांधणे हे संसदीय लोकशाहीचे एक सामान्य वैशिष्ट्य आहे, विशेषत: आनुपातिक प्रतिनिधित्व प्रणाली असलेल्या देशांमध्ये. अलिकडच्या वर्षांत, लोकवादी आणि अतिउजव्या चळवळींच्या उदयामुळे अतिरेक्यांना सत्ता मिळण्यापासून रोखण्यासाठी मध्यवर्ती आणि डाव्या पक्षांना युनायटेड फ्रंटशैलीतील युती तयार करण्यास प्रवृत्त केले आहे.

2017 च्या अध्यक्षीय निवडणुकीदरम्यान फ्रान्समध्ये एक उल्लेखनीय उदाहरण घडले. मतदानाच्या दुसऱ्या फेरीत मध्यवर्ती उमेदवार इमॅन्युएल मॅक्रॉन यांचा सामना अत्यंत उजव्या नेत्या मरीन ले पेन यांच्याशी झाला. 2002 च्या रिपब्लिकन फ्रंटच्या रणनीतीची आठवण करून देणाऱ्या पद्धतीने, ले पेनचा अध्यक्षपदापर्यंतचा मार्ग रोखण्यासाठी डाव्या, मध्यवर्ती आणि मध्यम उजव्या विचारसरणीच्या मतदारांची एक व्यापक युती मॅक्रॉनच्या मागे एकत्र आली.

तसेच, लॅटिन अमेरिकेत, डाव्या विचारसरणीच्या आणि पुरोगामी पक्षांनी उजव्या विचारसरणीच्या सरकारांना आणि नवउदार आर्थिक धोरणांना आव्हान देण्यासाठी निवडणूक युती तयार केली आहे. देशातमेक्सिको, ब्राझील आणि अर्जेंटिना सारख्या, पुराणमतवादी किंवा हुकूमशाही राजवटींना तोंड देत पुन्हा सत्ता मिळवू पाहणाऱ्या डाव्या चळवळींसाठी युती बांधणे ही एक प्रमुख रणनीती आहे.

उदाहरणार्थ, मेक्सिकोमध्ये, आंद्रेस मॅन्युएल लोपेझ ओब्राडोर (AMLO) यांच्या नेतृत्वाखालील डाव्या विचारसरणीच्या युतीने 2018 मध्ये यशस्वीरित्या अध्यक्षपद पटकावले आणि अनेक वर्षांचे पुराणमतवादी वर्चस्व संपवले. जुंटोस हॅरेमोस हिस्टोरिया (टूगेदर वुई विल मेक हिस्ट्री) या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या युतीने लोपेझ ओब्राडोरच्या मोरेना पक्षाला छोट्या डाव्या आणि राष्ट्रवादी पक्षांसह एकत्र आणले, जे निवडणुकीच्या राजकारणासाठी युनायटेड फ्रंटशैलीचा दृष्टिकोन प्रतिबिंबित करते.

समकालीन चीनमधील युनायटेड फ्रंट

चीनमध्ये, युनायटेड फ्रंट हा कम्युनिस्ट पक्षाच्या राजकीय रणनीतीचा महत्त्वाचा घटक आहे. युनायटेड फ्रंट वर्क डिपार्टमेंट (UFWD), चायनीज कम्युनिस्ट पार्टी (CCP) ची एक शाखा, व्यावसायिक नेते, धार्मिक गट आणि वांशिक अल्पसंख्यांकांसह गैरकम्युनिस्ट संघटना आणि व्यक्तींशी संबंधांवर देखरेख करते.

विरोधकांच्या संभाव्य स्रोतांचा सहनिवड करून आणि CCP सोबत त्यांचे सहकार्य सुनिश्चित करून राजकीय स्थिरता राखण्यात UFWD महत्त्वाची भूमिका बजावते. उदाहरणार्थ, UFWD तैवान, हाँगकाँग आणि चिनी डायस्पोरा यांच्याशी संबंध व्यवस्थापित करण्यात तसेच कॅथोलिक चर्च आणि तिबेटीयन बौद्ध धर्म यांसारख्या धार्मिक संस्थांवर नियंत्रण ठेवण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे.

अलिकडच्या वर्षांत, UFWD देखील चीनच्या विदेशी प्रभाव मोहिमांना आकार देण्यात गुंतले आहे, विशेषतः बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI) च्या संबंधात. व्यवसाय, शैक्षणिक आणि राजकीय भागीदारीच्या नेटवर्कद्वारे परदेशात चिनी हितसंबंधांना प्रोत्साहन देऊन, UFWD ने चीनच्या सीमेपलीकडे संयुक्त आघाडीची रणनीती वाढवण्याचा प्रयत्न केला आहे, ज्यामुळे CCP च्या अजेंड्याला पाठिंबा देणाऱ्या सहयोगींची जागतिक युती तयार केली आहे.

निष्कर्ष: संयुक्त आघाडीचा जटिल वारसा

युनायटेड फ्रंटच्या संकल्पनेने जागतिक राजकारणावर खोलवर छाप सोडली आहे, क्रांतिकारी चळवळी, मुक्ती संग्राम आणि विविध राजकीय संदर्भांमधील निवडणूक धोरणे यांना आकार दिला आहे. त्याचे चिरस्थायी आवाहन समान उद्दिष्टाभोवती भिन्न गटांना एकत्र आणण्याच्या क्षमतेमध्ये आहे, मग ते ध्येय राष्ट्रीय स्वातंत्र्य असो, राजकीय सुधारणा असो किंवा हुकूमशाहीचा प्रतिकार असो.

तथापि, युनायटेड फ्रंट रणनीतीमध्ये महत्त्वपूर्ण जोखीम आणि आव्हाने आहेत. व्यापकआधारित युती तयार करण्यासाठी हे एक शक्तिशाली साधन असू शकते, परंतु तात्काळ धोक्यावर मात केल्यावर ते अनेकदा सत्तेचे केंद्रीकरण आणि युती भागीदारांना उपेक्षित बनवते. ही गतिशीलता विशेषतः क्रांतिकारी चळवळींमध्ये दिसून आली आहे, जिथे सुरुवातीच्या युती एकपक्षीय शासन आणि हुकूमशाहीला मार्ग देतात.

समकालीन राजकारणात, युनायटेड फ्रंट, विशेषत: वाढत्या लोकवाद, हुकूमशाही आणि भूराजकीय स्पर्धेच्या पार्श्वभूमीवर संबंधित आहे. राजकीय चळवळी आणि पक्ष विविध मतदारसंघ एकत्र करण्याचे मार्ग शोधत असल्याने, युनायटेड फ्रंट रणनीतीचे धडे जागतिक राजकीय टूलकिटचा एक महत्त्वाचा भाग राहतील.